Klasik Müziğin Kısa Tarihçesi: Orta Çağ II

İkinci Bölüm

Ars Nova ile birlikte Geç Orta Çağ’a girilmiştir ve bu dönemde çok sesli eserler, özellikle seküler eserlerde, daha yaygın hâle gelmiştir. 9. yüzyılın sonlarına doğru İsviçre’de yapılan çok sesli beste denemeleri 13. yüzyılda Léonin ve öğrencisi Pérotin tarafından geliştirilmiş ve “organum” adı verilen bu tarz 13. yüzyıldan itibaren bestelerde sıklıkla kullanılmıştır. Geç Orta Çağ döneminde en yaygın çok sesli tarz motetler olmuştur. Motet bir vokal kompozisyon tarzıdır, vokalin eşliğinde enstrüman oladabilir, olmayadabilir. Motetlerde 13. yüzyılın sonlarına dek genel olarak kutsal temalar işlense de bu tarihten sonra saray aşkı gibi konuları içeren seküler eserler de bestelenmeye başlanmıştır. Motetler, Rönesans döneminde madrigallerin doğmasına yol açacaktır ancak madrigallerde, motetlerden farklı olarak vokalin yanında bir eşlik bulunmamaktadır.

Ars Nova’nın ve 14. yüzyılın en önde gelen bestecisi şüphesiz Fransız Guillaume de Machaut olmuştur; öyle ki Ars Nova dönemi neredeyse onunla başlayıp onun ölümüyle sona ermiştir. Machaut’un günümüze ulaşan 145 bestesi bulunmaktadır, günümüze bu kadar fazla eserinin ulaşmasının nedeni Machaut’un eserlerin korunmasında bizzat kendisinin görev almasından kaynaklanmaktadır. Machaut eserlerinde çoğunlukla saray aşkı gibi konuları ele almıştır. Rivayetlere göre kendisinin de 60’lı yaşlarındayken âşık olduğu 19 yaşındaki bir öğrencisine yazdığı eserler bulunmakta. Aradığı aşka cevap alamayan Guillaume de Machaut’un bu aşka dair rondo türünde yazdığı “Puis qu’en oubli” adlı eserini aşağıda Türkçe çevirisiyle birlikte görebilirsiniz.

Fransızca
Puis qu'en oubli sui de vous, dous amis,
Vie amoureuse et joie a Dieu commant.

Mar vi le jour que m'amour en vous mis,
Puis qu'en oubli sui de vous, dous amis.

Mais ce tenray que je vous ay promis,
C'est que ja mais n'aray nul autre amant.

Puis qu'en oubli sui de vous, dous amis,
Vie amoureuse et joie a Dieu commant.

Türkçe
Senin tarafından unutulduğumdan tatlı arkadaşım,
Aşk hayatına ve mutluluğa veda ediyorum.

Ne şanssız günmüş sana âşık olduğum gün,
Senin tarafından unutulduğumdan tatlı arkadaşım.

Yine de sana verdiğim sözü tutacağım,
Bu da asla başka bir sevgilim olmayacağıdır.

Senin tarafından unutulduğumdan tatlı arkadaşım,
Aşk hayatına ve mutluluğa veda ediyorum.

Orta Çağ’da Fransa, müzikte yeniliklerin ve gelişmelerin beşiği olmuştur. Ars Antiqua ve Ars Nova Fransa’da doğmuştur ancak bu yeni tarzlar diğer Avrupa ülkelerini de etkilemiştir. Örneğin İtalya’da Ars Nova, Trecento dönemi olarak bilinmektedir ve bu dönemde müziğin yanı sıra resim, mimari ve edebiyat gibi alanlarda da önemli gelişmeler olmuştur.

Trecento stilinin en önemli temsilcilerinden biri Francesco Landini’dir. Çocuk yaşta görme yetisini kaybeden Landini enstrüman yapımından şairliğe birçok sanat dalıyla uğraşmıştır. 14. yüzyılda İtalya’nın en meşhur bestecisi olan Landini’nin lakabı İtalya’nın Ars Nova’sı olmuştur. Şu anda mezarı Floransa'daki San Lorenzo Bazilikası’nda bulunmaktadır ve yine aynı kilisede taşınabilir organ ile bir resmi de bulunmaktadır.

Almanya’da ise yine 14. yüzyılda Geisslerlieder adı verilen kendini dini amaçlarla kırbaçlayarak şarkı söyleyen gruplar vardı ve bu gruplarda herhangi bir enstrüman eşliği bulunmuyordu, hatta bu gruplarda bir enstrüman eşliği olması dahi yasaktı.

Orta Çağ’ın bitişinde Fransa’daki Ars Nova’nın ve İtalya’daki Trecento stillerinin birleştirilmeye çalışıldığı Ars Subtilior (Daha İnce Bir Sanat) tarzı ortaya çıkmıştır. Bu tarzda ritim ve notasyon oldukça karmaşıktır, bir nevi her şeyin abartıldığı bir dönemdir.

Orta Çağ’da flüt, ud, santur ve lir kullanılan ana enstrümanlardan bazılarıdır. Orta Çağ müziğinin bitişiyle Rönesans döneminin başlangıcını birbirinden ayırt etmek zor olsa da genel olarak 1400 yılı, Orta Çağ dönemi için bitişi ve Rönesans dönemi için başlangıcı temsil eder ve genellikle bu iki dönemin birleşimine Eski Müzik adı verilir.

Aşağıda paylaştığım çalma listesinden Orta Çağ’ın kendimce önde gelen parçalarını dinleyebilirsiniz.

Spotify